Повелительное наклонение. Buyurum / emir kipi

Повелительное наклонение в турецком языке выражает приказ к совершению действия (идиgit , уходитеgidin , возьмиal и т.д.)

А иногда повелительное наклонение служит для выражения уважительного отношения, предложения или просьбы ( buyurunuzпроходите (дословно: извольте пройти), gelinizприходите (дословно: извольте прийти)).

Bugün akşam bize gel .– Сегодня вечером приходи к нам.

Onlar bankadan parayı alsınlar ve bana getirsinler . — Пусть они заберут деньги из банка и принесут мне.

Dersini öğren yoksa sınavı veremezsin. — Учи уроки или не сдашь экзамен.

Повелительное наклонение образуется очень просто:

Утвердительная форма

Основа глагола + личное окончание местоимений

Важно вспомнить, что основа глагола образуется путем отбрасывания из инфинитива суффикса -mak , -mek .

yazmak — писать
Ben (я) -
Sen (ты) yaz (пиши)
O (он, она, оно) yaz- sın (пусть пишет)
Biz (мы) -
Siz (вы, Вы) yaz- ın (пишите) или yaz- ınız
(буквальный перевод — извольте написать)
Onlar (они) yaz- sınlar (пусть пишут)
gülmek — смеяться
Ben (я) -
Sen (ты) gül (смейся)
O (он, она, оно) gül- sün (пусть смеётся)
Biz (мы) -
Siz (вы, Вы) gül- ün (смейтесь) или gül- ünüz
(буквальный перевод — извольте смеяться)
Onlar (они) gül- sünler (пусть смеются)

Обратите внимание на то, что форм повелительного наклонения для лиц я и мы нет. Для этих двух вариантов мы будем использовать в турецком желательное наклонение.

Если мы посмотрим на форму вы, то видим две формы. Например, gül-ün или gül-ünüz (смейтесь).

Первая форма gül-ün используется для выражения приказа. Образовывается такой глагол по общему правилу:

основа глагола + личное окончание местоимений.

Вторая форма gül-ünüz уже используется для выражения уважительного отношения (в данном случае это больше предложение или просьба, нежели приказ). Это правило можно применить ко всем глаголам в повелительном наклонении и только для уважительной формы Вы. Образуется следующим образом:

основа глагола + ınız (iniz, unuz, ünüz).

Аффиксы как вы, наверное, догадались, определяются Законом гармонии гласных на «4».

В зависимости от контекста и смысла предложения (или приказ или просьба (предложение)) уже выбираем нужную форму и аффикс.

Annene mektup yaz yoksa merak eder. — Напиши маме письмо, а то она будет переживать.

Siz gidin eve o bizde kalsın . — Вы уходите домой, пусть он останется у нас.

Onları sinemaya götür. Komedi bakıp gülsünler. — Отведи их в кинотеатр. Пусть они смеются над комедией.

Geldiğinize sevindik. Buyurunuz evimize. — Мы рады вашему приходу. Проходите (дословно извольте пройти) к нам домой.

Отрицательная форма

Основа глагола + отрицательная частица ( -ma / -me ) + личное окончание местоимений

Выбор нужной отрицательной частицы ( -ma / -me ) зависит от суффикса глагола в инфинитиве.
Если глагол заканчивается на -mak , то выбираем частицу -ma .
Если глагол заканчивается на -mek , то выбираем частицу -me .

kalmak — оставаться
Ben (я) -
Sen (ты) kal- ma
O (он, она, оно) kal-ma-sın
Biz (мы) -
Siz (вы, Вы) kal-ma-y-ın или
kal-ma-y-ınız
Onlar (они) kal- ma-sınlar
okumak — читать
Ben (я) -
Sen (ты) oku- ma
O (он, она, оно) oku-ma-sın
Biz (мы) -
Siz (вы, Вы) oku-ma-y-ın или
oku-ma-y-ınız
Onlar (они) oku- ma-sınlar

Если в любом слове встречается ситуация, когда два гласных сливается, то между ними ставится разделительная буква у .

Такую ситуацию вы могли увидеть в словах oku-ma- y -ın, oku-ma- y -ınız, kal-ma- y -ın и kal-ma- y -ınız. Во всех случаях была использована разделительная буква у .

Onlar otelde kalmasınlar . Bize davet et. — Пусть они не остаются в отеле. Пригласи их к нам.

İşte gazete okuma yoksa müdür çok kızar. — Не читай на работе газету, а то директор разозлится.

Öyle bakma yoksa fark ederler. — Не смотри так, а то они заметят.

Yarın o bize gelmesin , ben evde olmayacağım. — Пусть завтра он не приходит к нам, меня не будет дома.

Упражнения

Упражнение №1

Вставьте вместо пропусков нужное окончание в повелительном наклонении

  1. Завтра вечером приходи к нам. Будет очень весело. – Yarın akşam bize gel. Çok eğlenceli olacak. (eğlence – веселье)
  2. Скажи своему другу, пусть прочитает моё сообщение. – Arkadaşına söyle benim mesajımı oku. (mesaj – сообщение)
  3. Скажи отцу, пусть возьмёт ключи, а то не сможет попасть домой. – Babana söyle anahtarını al yoksa eve giremez. (anahtar – ключ)
  4. На улице очень сильный дождь. Скажи им, пусть они вернутся домой. – Çok yağmur var. Söyle onlara eve dön. (yağmur – дождь; dönmek – возвращаться)
  5. Повтори заново. Пусть услышат ребята, которые опоздали. – Yine tekrar et. Geciken arkadaşlar duy. (yine – заново / снова; gecikmek – опаздывать)
  6. Ты очень болен. Сегодня не ходи в школу. – Çok hastasın. Bugün okula git. (okul – школа / университет)
  7. У меня болит голова, не разговаривай много. – Başım ağrıyor fazla konuş. (baş – голова)
  8. Это вообще не смешно. Не смейся! – Hiç komik değil. Gül! (komik olmak – быть смешным)
  9. Не забудь мои слова, или потом будешь жалеть. – Sözlerimi unut yoksa sonra pişman olursun. (söz – слово)
  10. Выучи уроки, а потом пойдешь гулять. – Derslerini öğren sonra gezmeye gidersin. (ders – урок; gezmek – гулять)
  11. Перед тем как пойти на работу поешь, а то будешь весь день голодным. – İşe gitmeden yemek ye yoksa bütün gün aç kalırsın. (bütün gün – весь день)
  12. Присядьте на кресло. Директор скоро вас примет у себя. – Otur koltukta. Müdür biraz sonra sizi kabul eder. (koltuk – кресло; müdür – директор)
  13. Останься сегодня дома. Я очень соскучилась по тебе. – Bugün evde kal. Seni çok özledim. (özlemek – скучать)
  14. Вечером не кушай, я отвезу тебя в ресторан. – Akşam yemek ye, seni restorana götüreceğim. (akşam – вечер)
  15. Поблагодари дедушку. Он купил тебе много подарков. – Dedene teşekkür et. Sana çok hediyeler almış. (dede – дедушка; hediye – подарок)
  16. Я очень рада вашему визиту. Проходите! – Geldiğinize sevindim çok. Buyur! (sevinmek – радоваться)
  17. Не пей спиртное. Сегодня ты будешь водить машину. – İçki iç. Bugün araba kullanacaksın. (içki – напиток (спиртное), araba – машина)
  18. Не расстраивайся. Сегодня вечером всё наладится. – Üzül. Bugün akşam herşey hallolacak. (halletmek – уладить)
  19. Пусть они меня не ждут, я сильно опаздываю. – Beni bekleme çok gec kalıyorum. (gec kalmak – опаздать)
  20. Расскажи мне все, что произошло вчера, может, я тебе помогу. – Dün neler olduğunu bana anlat, belki yardım ederim. (belki – может быть / наверное; yardım etmek – помогать)
  21. На улице потемнело, поэтому не ходи гулять. – Hava karardı o yüzden gezmeye git. (hava karardı – потемнело)
  22. Не курите! Это очень вредно для вашего здоровья! – Sigara içme! Sağlığınıza çok zarar veriyor. (sağlık – здоровье)
  23. Как доедешь домой, обязательно, напиши мне сообщение. – Eve varınca bana mutlaka mesaj yaz. (varmak – дойти / доехать)
  24. Вечером уберись дома, а то гости придут. – Akşama evi temizle, misafirler gelecekler. (gelmek – прийти; misafir – гость)
  25. Помогите папе. Он сегодня очень много работал. – Babanıza yardım ed. O bugün çok çalıştı. (baba – отец; çalışmak – работать)

Упражнение №2

Впишите перевод слова или фразы

  1. akşam bize gel. Çok eğlenceli .
  2. Arkadaşına benim mesajımı okusun.
  3. söyle anahtarını alsın eve giremez.
  4. Çok var. Söyle onlara dönsünler.
  5. Yine tekrar et. Geciken duysunlar.
  6. Çok hastasın. okula gelme.
  7. Başım fazla konuşma.
  8. Hiç değil. Gülme!
  9. Sözlerimi unutma yoksa sonra olursun.
  10. Derslerini öğren sonra gezmeye .
  11. İşe gitmeden yemek ye yoksa aç kalırsın.
  12. Oturunuz . Müdür biraz sonra sizi .
  13. Bugün kal. Seni çok özledim.
  14. yemek yeme, seni restorana götüreceğim.
  15. teşekkür et. Sana çok hediyeler almış.
  16. Geldiğinize çok. Buyurunuz!
  17. İçki içme. Bugün kullanacaksın.
  18. Üzülme. Bugün akşam .
  19. Beni beklemesinler çok .
  20. Dün neler olduğunu anlat, yardım ederim.
  21. Hava karardı gezmeye gitme.
  22. Sigara içmeyiniz! Sağlığınıza çok .
  23. Eve varınca bana mesaj yaz.
  24. Akşama evi temizle, gelecekler.
  25. Babanıza yardım edin. O bugün çok .

Упражнение №3

Переведите с русского на турецкий

  1. Завтра вечером приходи к нам. Будет очень весело. (eğlence — веселье)
  2. Скажи своему другу, пусть прочитает моё сообщение. (mesaj — сообщение)
  3. Скажи отцу, пусть возьмёт ключи, а то не сможет попасть домой. (anahtar — ключ)
  4. На улице очень сильный дождь. Скажи им, пусть они вернутся домой. (yağmur — дождь, dönmek — возвращаться)
  5. Повтори заново. Пусть услышат ребята, которые опоздали. (yine — заново / снова, gecikmek — опаздывать)
  6. Ты очень болен. Сегодня не иди в школу. (okul — школа / университет)
  7. У меня болит голова, не разговаривай много. (baş — голова)
  8. Это вообще не смешно. Не смейся! (komik olmak — быть смешным)
  9. Не забудь мои слова, или потом будешь жалеть. (söz — слово)
  10. Выучи уроки, а потом пойдешь гулять. (ders — урок, gezmek — гулять)
  11. Перед тем как пойти на работу поешь, а то будешь весь день голодным. (bütün gün — весь день)
  12. Присядьте на кресло. Директор скоро вас примет у себя. (koltuk — кресло, müdür — директор)
  13. Останься сегодня дома. Я очень соскучилась по тебе. (özlemek — скучать)
  14. Вечером не ешь, я отвезу тебя в ресторан. (akşam — вечер)
  15. Поблагодари дедушку. Он купил тебе много подарков. (dede — дедушка, hediye — подарок)
  16. Я очень рада вашему визиту. Проходите! (sevinmek — радоваться)
  17. Не пей спиртное. Сегодня ты будешь водить машину. (içki — напиток (спиртное), araba — машина)
  18. Не расстраивайся. Сегодня вечером всё наладится. (halletmek — уладить)
  19. Пусть они меня не ждут, я сильно опаздываю. (gec kalmak — опаздать)
  20. Расскажи мне все, что произошло вчера, может, я тебе помогу. (belki — может быть / наверно, yardım etmek — помогать)
  21. На улице потемнело, поэтому не иди гулять. (hava karardı — потемнело)
  22. Не курите! Это очень вредно для вашего здоровья! (sağlık — здоровье)
  23. Как доедешь домой, обязательно, напиши мне сообщение. (varmak — дойти / доехать)
  24. Вечером уберись дома, а то гости придут. (gelmek — прийти, misafir — гость).
  25. Помогите папе. Он сегодня очень много работал. (baba — отец, çalışmak — работать)
  1. Yarın akşam bize gel. Çok eğlenceli olacak.
  2. Arkadaşına söyle benim mesajımı okusun.
  3. Babana söyle anahtarını alsın yoksa eve giremez.
  4. Çok yağmur var. Söyle onlara eve dönsünler.
  5. Yine tekrar et. Geciken arkadaşlar duysunlar.
  6. Çok hastasın. Bugün okula gelme.
  7. Başım ağrıyor fazla konuşma.
  8. Hiç komik değil. Gülme!
  9. Sözlerimi unutma yoksa sonra pişman olursun.
  10. Derslerini öğren sonra gezmeye gidersin.
  11. İşe gitmeden yemek ye yoksa bütün gün aç kalırsın.
  12. Oturunuz koltukta. Müdür biraz sonra sizi kabul eder.
  13. Bugün evde kal. Seni çok özledim.
  14. Akşam yemek yeme, seni restorana götüreceğim
  15. Dedene teşekkür et. Sana çok hediyeler almış.
  16. Geldiğinize sevindim çok. Buyurunuz!
  17. İçki içme. Bugün araba kullanacaksın.
  18. Üzülme. Bugün akşam herşey hallolacak.
  19. Beni beklemesinler çok gec kalıyorum.
  20. Dün neler olduğunu bana anlat, belki yardım ederim.
  21. Hava karardı o yüzden gezmeye gitme.
  22. Sigara içmeyiniz! Sağlığınıza çok zarar veriyor.
  23. Eve varınca bana mutlaka mesaj yaz.
  24. Akşama evi temizle, misafirler gelecekler.
  25. Babanıza yardım edin. O bugün çok çalıştı.
  1. Yarın akşam bize gel. Çok eğlenceli olacak.
  2. Arkadaşına söyle benim mesajımı okusun.
  3. Babana söyle anahtarını alsın yoksa eve giremez.
  4. Çok yağmur var. Söyle onlara eve dönsünler.
  5. Yine tekrar et. Geciken arkadaşlar duysunlar.
  6. Çok hastasın. Bugün okula gelme.
  7. Başım ağrıyor fazla konuşma.
  8. Hiç komik değil. Gülme!
  9. Sözlerimi unutma yoksa sonra pişman olursun.
  10. Derslerini öğren sonra gezmeye gidersin.
  11. İşe gitmeden yemek ye yoksa bütün gün aç kalırsın.
  12. Oturunuz koltukta. Müdür biraz sonra sizi kabul eder.
  13. Bugün evde kal. Seni çok özledim.
  14. Akşam yemek yeme, seni restorana götüreceğim
  15. Dedene teşekkür et. Sana çok hediyeler almış.
  16. Geldiğinize sevindim çok. Buyurunuz!
  17. İçki içme. Bugün araba kullanacaksın.
  18. Üzülme. Bugün akşam herşey hallolacak.
  19. Beni beklemesinler çok gec kalıyorum.
  20. Dün neler olduğunu bana anlat, belki yardım ederim.
  21. Hava karardı o yüzden gezmeye gitme.
  22. Sigara içmeyiniz! Sağlığınıza çok zarar veriyor.
  23. Eve varınca bana mutlaka mesaj yaz.
  24. Akşama evi temizle, misafirler gelecekler.
  25. Babanıza yardım edin. O bugün çok çalıştı.
  1. Yarın akşam bize gel. Çok eğlenceli olacak.
  2. Arkadaşına söyle benim mesajımı okusun.
  3. Babana söyle anahtarını alsın yoksa eve giremez.
  4. Çok yağmur var. Söyle onlara eve dönsünler.
  5. Yine tekrar et. Geciken arkadaşlar duysunlar.
  6. Çok hastasın. Bugün okula gelme.
  7. Başım ağrıyor fazla konuşma.
  8. Hiç komik değil. Gülme!
  9. Sözlerimi unutma yoksa sonra pişman olursun.
  10. Derslerini öğren sonra gezmeye gidersin.
  11. İşe gitmeden yemek ye yoksa bütün gün aç kalırsın.
  12. Oturunuz koltukta. Müdür biraz sonra sizi kabul eder.
  13. Bugün evde kal. Seni çok özledim.
  14. Akşam yemek yeme, seni restorana götüreceğim
  15. Dedene teşekkür et. Sana çok hediyeler almış.
  16. Geldiğinize sevindim çok. Buyurunuz!
  17. İçki içme. Bugün araba kullanacaksın.
  18. Üzülme. Bugün akşam herşey hallolacak.
  19. Beni beklemesinler çok gec kalıyorum.
  20. Dün neler olduğunu bana anlat, belki yardım ederim.
  21. Hava karardı o yüzden gezmeye gitme.
  22. Sigara içmeyiniz! Sağlığınıza çok zarar veriyor.
  23. Eve varınca bana mutlaka mesaj yaz.
  24. Akşama evi temizle, misafirler gelecekler.
  25. Babanıza yardım edin. O bugün çok çalıştı.